historische tulpen in het Rijksmuseum
Inmiddels bestaan er duizenden rassen tulpen. Ook hyacinten, narcissen en vele andere bolgewassen zijn steeds meer in cultuur gebracht. Toch vind je bij de meeste tuincentra maar een beperkt aantal rassen in de schappen. De Hortus Bulborum in Limmen is een levend museum van historische en commercieel niet interessante bolgewassen,. Ze hebben een onwaarschijnlijke hoeveelheden soorten en rassen. Alleen al van de narcissen staan meer dan 1100 varianten.
Ook de allereerste ‘Nederlandse’ tulp, de Duc van Tol is hier te vinden. Het aardige is dat er veel bloemen staan die helemaal niet voldoen aan het stereotype beeld wat we nu hebben van een tulp of narcis. Tulpen met lelie-achtige bloemen, narcissen (vrijwel) zonder de kenmerkende ‘trompet’, verzin het maar. De hortus bulborum heeft ze allemaal, maar met name tulpen, narcissen, hyacinten en frittilaria.
De eerste Nederlandse tulp. Het jaar is 1595
Het aardige van de geschiedenis is dat zoveel wereldveranderende gebeurtenissen op stom toeval gebaseerd zijn. Zo had Gavrillo Princip in 1914 een “mazzeltje” waardoor hij een tweede kans kreeg om Franz Ferdinand van Oostenrijk te vermoorden. Binnen een paar weken was bijna heel Europa verwikkeld in “de Grote Oorlog”. Waarin België flink te lijden had. Uitgerekend het land waarin Princip’s moordwapen gemaakt was. Allemaal kleine toevalligheden, maar wel met grote gevolgen.
Op beduidend minder dramatische wijze heeft Nederland een sleutelpositie in de bollenteelt weten te verwerven. Het begon me de Vlaamse arts Charles d’Ecluse, die aan het Habsburgse hof werkte, waar later die tragische Franz Ferdinand geboren werd. Via connecties in het Ottomaanse Rijk kreeg hij een aantal tulpenbollen toegespeeld.
Over hoe dat ging, zijn veel verhalen in omloop. Het idee was dat deze arts wilde proberen om uit de tulpen een medicijn te vervaardigen. Dat mislukte, maar dr. d’Ecluse was wel gecharmeerd van de bloemen die uit dat bolletje groeiden. Na een paar sterfgevallen aan het hof zat de tijd in Wenen van deze Charles er op, zoals dat met artsen kan gaan. Hij nam de bollen mee naar huis.
Vanwege zijn protestantse geloof moest hij echter de verhuisdozen weer inpakken en kwam hij in Leiden uit. Daar plantte hij zijn tulpen weer in de botanische tuin (een andere hortus dan in Limmen dus) van zijn nieuwe werkgever, de plaatselijke universiteit. Tot twee keer toe werden, naar verluid, een deel van zijn bollen uit de hotus gejat. Gelukkig had Clusius, zoals hij zich inmiddels noemde, aan risicospreiding gedaan. In de hortus werden de eerste tulpenrassen in cultuur gebracht, als eerste in 1595 de ‘Duc van Tol’.
De rest is geschiedenis: in Nederland ontstond een aanzienlijke bollen-industrie, hele volksstammen vliegen de wereld over om Keukenhof te bezichtigen en Clusius zelf leeft voort in (onder andere) een serie scholen in de bollenstreek.
Bekijk zelf alle bijzondere bollen
1100 soorten narcissen in Limmen
Nu in het voorjaar in de hortustuin in Limmen veel in bloei staat, kan je zelf een kijkje nemen en bijzondere bollen bestellen. Die worden in het najaar geleverd, zodat ze meteen de grond in kunnen. Via de site zijn alleen samengestelde pakketten te bestellen. Als je de moeite neemt om zelf naar Limmen gaan, wat sowieso leuk is, kan je ook per soort bestellen. Vraag in het winkeltje naar de catalogus. De enthousiaste vrijwilligers willen je ongetwijfeld adviseren.
Niet iedere narcis ziet er uit als een narcis
Het leuke is dat je zo echt speciale bollen in je tuin hebt, heel wat anders dan wat de rest van de straat heeft. Dat geeft jouw tuin toch een exclusief tintje, voor heel schappelijke prijzen. Daarnaast draag je bij aan de instandhouding van deze ouderwetse en bijzondere soorten. Tenslotte steun je de hortus zelf, die volledig draaiend gehouden wordt door vrijwilligers uit de omgeving.
Let wel op, vanwege het kleinschalige karakter van de hortus bulborum is de beschikbare hoeveelheid bollen, beperkt.
Toeval
Waarom is deze collectie in juist Limmen ontstaan? Gewoon, omdat de hoofdmeester van het dorpsschooltje voor de aardigheid begon om oude bolgewassen te verzamelen. Toeval.
