Vermiculture: Maak zelf compost van GFT in een wormenbak

Je kunt heel simpel je eigen super-compost maken.  Een paar plastic bakken van de Blokker, je GFT of tuinafval en nijvere tijgerwormen doen de rest. Deze compostfabriek zet je groenafval in een wip om in geweldig goede mest.  Gratis, reukloos en het past op ieder balkon, terras of stadstuintje: je eigen wormenbak

Nee, wormen zijn niet vies… maar wel heel nuttig en leuk. Even zoeken op ‘Vermicultuur’ (of de engelse variant ‘Vermiculture’, of ‘vermicompost’)  geeft een enorme berg resultaten. Boeken, blogposts en zelf hele sites zoals “wormwoman”  zijn eraan gewijd. Om het je makkelijk te maken heb ik alles wat ik tegenkwam in mijn eigen zoektocht samengevat met de meest bruikbare tips.

Wat is een wormenboerderij en waarom wil ik die?

Een wormenbak is klein, reukloos en goedkoop en je draagt bij aan recycling van groenafval. Daarnaast is het perfecte voeding voor je planten en erg leuk en leerzaam voor kinderen.

Een wormencompostbak is een composthoop voor mensen zonder tuin of ruimte voor een composthoop, zoals in de stad vaak het geval is. Net als in een composthoop doen de wormen het zware werk om GFT, voedselresten en tuinafval om te zetten in waardevolle (gratis) vloeibare super compost. Deze compost kun je in verdunde vorm met water heel goed gebruiken als een soort Pokon voor je kamerplantjes, balkonplanten of voor je makkelijke moestuin. Naast de vloeibare compost blijft er zwarte aarde over die je perfect kunt gebruiken als tuinaarde.

Benodigd materiaal

Een wormenbak bestaat meestal uit minimaal drie identieke in elkaar gestapelde plastic bakken of opbergboxen. Het beste recycle je natuurlijk opbergbakken die je nog werkloos hebt staan of koop je ze voor een prikkie op een rommelmarkt of in de buurt via marktplaats.nl. In noodgevallen of als je echt NU aan de slag wilt kun je natuurlijk ook naar de Blokker of HEMA. Wormen houden niet van licht, dus doorzichtige bakken kunnen wel, maar ondoorzichtige bakken zijn beter.  Gebruik trouwens geen metalen bakken, daar kunnen wormen niet tegen.

In de bovenste twee bakken boor je flink veel grote gaten in de bodem van 10 millimeter, of je snijdt de bodem eruit en legt er gaas of een rekje overheen.

In de onderste bak komt straks de vloeibare compost. Zorg dus dat er wel wat ruimte is zodat er een laagje water in kan staan.

In de middelste bak maak je een bedje zodat je wormen niet door het gaas of de gaten naar beneden vallen. Snipper karton of oude kranten, groenteafval, wat tuinaarde en weer karton en vervolgens maak je de hele boel met water nat. Pas na twee weken is dit mengsel genoeg aan het rotten dat je wormen erin kunnen, nog even geduld dus.

Als laatste de bovenste bak erop – met een deksel erop, of een dienblad of plankje eroverheen –  waar je vanaf over twee weken het nieuwe eten van de wormen gaat doen. De wormen kunnen zo vanzelf door de gaatjes in de bakken naar boven klimmen richting hun nieuwe eten als ze klaar zijn met het composteren.

Oh, en vergeet niet ook wat kleine luchtgaatjes te boren in het deksel van de bovenste bak, anders leggen je wormen het loodje.

Hoe kom ik aan wormen?

Niet elke worm is een goede compost fabriek. Alleen de rode compost worm (red wiggler) en tijgerwormen (Eisenia fetida) zijn geschikt. Dit zijn niet de regenwormen die je normaal gesproken vindt in de Nederlandse klei. Compostwormen vind je in composthopen, of op boerderijen in de mesthoop. Heb je een volkstuin in de buurt of een boerderij, dan kun je natuurlijk even aardig vragen of je wat wormen mag oogsten uit de mesthoop. Maar anders kun je ze ophalen bij een lokaal groen collega-wormenboeren of op internet.

• Den Haag: je kunt als je het lief vraagt waarschijnlijk wel  terecht voor tijgerwormen bij het paviljoen van Gezonde Gronden in het Zuiderpark
• Amsterdam: elke zondag bij SWOMP in De Pijp
• Internet: 500 gram wormen en andere compost organismen voor 10 euro via De levende tuin of op andere sites zoals bijv Wormenkwekerij Wasse

Hoeveel wormen heb ik nodig?

Het aantal wormen dat je nodig hebt ligt uiteraard aan de grootte van je wormenbak en vooral aan hoeveel je ze denkt te gaan voeren. Ze eten ongeveer hun halve lichaamsgewicht per dag, dus 500 gram wormen heeft 2 dagen nodig voor 500 gram voedsel. Maar wormen wegen niet veel, dus 500 gram wormen is een hele berg! Reken uiteindelijk op rond de 1000 wormen in je bak om de GFT productie van een gezin met 4 personen aan te kunnen. In het begin zal je bak dus echt maar kleine beetjes GFT  aankunnen totdat ze zich gaan voortplanten.

Waar plaats ik mijn wormenbak?

Je wormenfarm neemt weinig plaats in en kun je overal kwijt. Balkon of in de achtertuin vlak bij de achterdeur zijn handige plakken. Plaats hem niet in de zon, want dat is te warm. Afschermen met een groot stuk karton, hout of grote planten, dat kan natuurlijk wel.

In de winter moet je zorgen dat de wormenbak vorstvrij blijft, dus haal dan de bak van je balkon binnen en plaats hem dan tijdelijk in je fietsenhok, gangkast of washok.

Wat eten mijn wormen wel en niet?

Voer je wormen een gevarieerd dieet. . Er moet er evenwicht zijn van groen materiaal en bruin materiaal. Teveel groen materiaal en de compost slecht ruiken en rotten. Teveel bruin materiaal zal traag composteren en compost van mindere kwaliteit geven.

• Groen materiaal: aardappelschillen, fruit-en groenteresten, kleine hoeveelheden etensresten, mest van kleine planteneters zoals een cavia of konijn, snijbloemen en kamerplanten zonder aarde, grasmaaisel, resten uit groente- en siertuin.
• Bruin materiaal: eierschalen, doppen van noten, theebladeren en -zakjes, koffiedik en -filters, papier van de keukenrol, papieren zakdoeken, fijn versnipperd snoeihout, zaagsel, bladeren.
• NIET bruikbaar, en dus gewoon in de afvalzak doen:  grof ongesnipperd snoeihout en timmerhout, botten, vlees en vis, pasta, brood en gebak, saus, vet, olie, as uit de open haard of barbecue, kunststof, ijzer, metaal en blik, kattenbakvulling, onkruid, uienschillen, citrus schillen.

Stinkt het niet?

Nee, de wormenbak gaat niet stinken zolang je je wormen maar niet teveel voert. Als het stinkt dan ligt er rottend afval waar de wormen nog niet aan toekomen. Heb je toch het idee dat je iets ruikt, leg dan een natte krant onder de deksel van de bovenste bak. Die vangt dan de luchtjes op.

Hoeveel voer en onderhoud hebben ze nodig?

Voer je wormen in het begin vooral niet te veel. Ze kunnen heel lang doen over 1 kilo groenafval, dus begin met kleine beetjes. Check om de paar week of ze al meer nodig hebben. De populatie wormen verdubbeld om de  3 maanden, dus als het goed is gaan je wormen steeds meer eten.

Als je je wormen goed voert dan gaan ze zich vanzelf voortplanten. Al na een paar maanden vind je coconnetjes in je wormenbak waar nieuwe wormen uit zullen groeien. Die kun je lekker laten zitten, of samen met wat volwassen wormen weggeven aan iemand anders die ook een wormenbak wil beginnen. Het is blijkbaar geen probleem als je te veel wormen in je bak krijgt, het systeem houdt zichzelf uiteindelijk in evenwicht.

Je kunt rustig een paar weken op vakantie. Gaaf vooraf wat krantensnippers of groenafval, daar kunnen je wormen weken mee vooruit.

Hoe gebruik ik de vloeibare compost?

Compost geproduceerd door wormen heet vermicompost. Het bevat ruim 10.000 keer meer bacteriën en micro-organismen dan gewone compost en is rijk aan fosfaat,  stikstof en kalium. Een klein beetje is dus al snel te veel. Verdun de compost met water en voeg kleine beetjes toe bij de wortels en wat rond de plant zelf om ze een flinke oppepper te geven.

Moet ik nog meer weten?

Nog een paar handige tips:

• Snijd of snipper het groenafval klein voor je het in de bak doet, dan composteert het sneller.
• Doe geen uienschillen of citrusschillen (sinaasappel, citroen) in de bak. Dat wordt te zuur en je wormen worden er niet blij van. Snijbloemen die bespoten zijn kun je beter ook gewoon weggooien.
• Je kunt meer dan drie bakken op elkaar stapelen om zo meer wormen en dus meer afval te verwerken.
• Doe regelmatig wat krantensnippers of eierdoosjeskarton in de bak. Dit helpt om de hoeveelheid vocht in de bak goed te houden. Te nat vinden de wormen namelijk niet prettig.
• In de zomer kunnen er (fruit)vliegjes en andere insecten in de bak wonen. Zolang het er niet veel te veel worden, is dat geen probleem. Dek anders de resten goed af met bladeren of een krant

Geen zin om zelf te klussen?

Uiteraard ook een wormenbak kopen op Bol.com. Er zijn vele verschillende varianten te koop voor elk budget. Veel plezier!